2. Pluralia tantum (dat blijkt namelijk het meervoud te zijn van plurale tantum)

Een plurale tantum is een woord dat alleen in de meervoudsvorm voorkomt., zoals hersenen. en computer-data. Maar het is best grappig om je een plurale tantum in het enkelvoud voor te stellen. Ik ben begonnen met een verzameling. Voor aanvullingen sta ik graag open. Op 31 januari 23 bedacht ik nog 'een frats'. 

• een hurk (hij zat op een van zijn hurken)
• een soor (als je de meeste sores achter je hebt kunnen laten en er nog eentje over is)
• een lurf (ik pakte hem bij een lurf)
• één woelige baar (bij een overigens rustige zee)
• één notuul. (één letter?)
• één prop (want om nou meteen op de drie proppen te komen is ook zo wat)
• Middeleeuw (hmm…)
• klad (ik greep hem bij een van zijn kladden)
• een paperas (zal wel een enkel papiertje zijn?)
• invoerrecht (het recht om iets in te voeren?)
• een kapsoon. (Bij vervelende mensen is 1 kapsoon vaak al méér dan genoeg)
• één barrebiesje (geen idee eigenlijk wat dat is. Je kunt er wel heen gaan maar dan moeten het er meer zijn)
• Eén lauwer (op 1 lauwer kun je slecht rusten, daar zijn meer voor nodig)
• Een smies (bij gebrek aan meerdere smiezen - waar je het in kunt hebben)
• Een frats. Nou vooruit, eentje kan nog wel maar het moeten niet veel meer fratsen worden .

en - met dank aan site bezoeker Leonardo Pisano:

en helaas vond ik op internet een lijst van pluralia tantum, en daardoor is het ineens wat minder leuk geworden om ze zelf te zoeken. Wel een beetje flauw om daar alleen de Azoren en de Balearen in te zetten, want dan kun je nog wel even doorgaan met Alpen, Pyreneeën, Karpaten of de Ardennen.

Kortom: de aardigheid is er nu een beetje af. Maar niet getreurd, er blijven nog genoeg leuke taal-eigenaardigheden over. zoals:

3. Bedaarlijk, nozel en besuisd

Heel Vreemd.... Als er ‘on’ voor staat betekent een woord in het algemeen het omgekeerde. Zoals ‘terecht’ en ‘onterecht’. Maar wat moet je dan met de volgende begrippen:

• afscheidelijk (afscheidelijke vrienden)
• bedaarlijk (we hebben bedaarlijk gelachen)
• beholpen (zijn optreden oogde zeer beholpen)
• behouwen (een nette vent)
• benullig (meneer maakte een zeer benullige indruk) 
• beschoft (een beschofte manier van doen, dwz heel keurig) 
• besproken (een Limburgse wethouder van besproken gedrag)
• besuisd (dus bezonken?) 
• berispelijk (dat is dus niet best) 
• bekommerd (ook wel om je zorgen over te maken) 
• doorgrondelijk (een open boek) (Zijn gezicht had een doorgrondelijke uitdrukking...) 
• gans (Hij at zich gans, dus er kon nog wat bij) 
• geëvenaard (die dieselmotoren van Volkswagen zijn geëvenaard schoon)
• gehoord (zoals het hoort) 
• gelooflijk (het was een gelooflijk verhaal) 
• genaakbaar (hmm tja wat is dat nou weer?) 
• gezouten (iemand gezouten de waarheid zeggen: heel tactvol dus)
• gerept (wat de natuur dus niet is)
• hebbelijk (in je neus peuteren is geen hebbelijke gewoonte)
• heus (iemand heus bejegenen) 
• kreukbaar (een kreukbare wethouder uit Limburg)
• losmakelijk (zaken die weinig met elkaar te maken hebben. De PVDA is losmakelijk verbonden met de fruitteelt)
• navolgbaar (dat kan ieder ander ook, dus) 
• noemelijk (de noemelijke rijkdom van dokter de Jong)
• nozel (slim)
• omstotelijk (is kennelijk nog wat onzeker) 
• omwonden (tamelijk vaag) 
• stuimig (zeer stabiel (het weer) )
• stuitbaar (schoolhoofden hebben een stuitbaar verlangen naar onderwijsvernieuwing)
• tegenzeggelijk (twijfelachtig)
• troostbaar (mijn vrouw (doorgaans)) 
• uitroeibaar (zoals een vooroordeel) 
• uitstaanbaar (een heel prettige collega) 
• verdroten (gauw de moed opgevend) 
• verhoeds (zodat je meteen doorhebt wat ie bedoelt)
• verhoopt (als Rutte verhoopt opstapt) (27 aug '21)
• verschrokken (laf) 
• vervaard (idem. Dat ben je trouwens niet voor een kleintje...) 
• verschillig (de Vara)
• verbrekelijk (het is ergens verbrekelijk mee verbonden)
• verkwikkelijk (deze verkwikkelijke zaak maakte dat hij voor een volgende termijn benoemd werd)
• verbeterlijk (Gelukkig was hij een verbeterlijke dronkaard)
• verbiddelijk (zijn verbiddelijke handelswijze maakte hem onbetrouwbaar)
• verwijld (morgen is vroeg genoeg)
• volprezen (nu echt genoeg geprezen! Nou moet je ècht ophouden zeg!)

maarrrr, heel merkwaardig!: guur en onguur is (bijna) hetzelfde!

▪ klappertanden is natuurlijk eigenlijk tandklapperen 

▪ knarsetanden = tandknarsen

▪ watertanden = tandwateren

▪ knikkebollen = bolknikken

▪ knipogen = oogknippen 

▪ kokhalzen = halskokkelen

▪ kwispelstaarten = staart-kwispelen

▪ likkebaarden = baard-likken 

▪ reikhalzen = halsreiken 

▪ schokschouderen = schouderschokken 

▪ schuddebuiken = buikschudden 

▪ schuimbekken = bekschuimen 

▪ trekkebenen = beentrekken 

▪ schoorvoeten = voetschoren (met je voeten een beetje schoren )

▪ stampvoeten = voetstampen

▪ klapwieken = natuurlijk eigenlijk wiek-klappen

maar vingertrommelen heet bijvoorbeeld niet ‘trommelvingeren”. Waarom eigenlijk niet? Wat is er mis met trommelvingeren?

En neuspeuteren dan? Waarom mag dat dat niet ‘peuterneuzen’ heten?

Zieltogend is trouwens ook niet ‘toogzielend’... Gek eigenlijk....

en dan natuurlijk een hele deelverzameling 'op' woorden, zoals daar zijn

• ophalen
• ophangen
• ophelderen
• ophemelen
• ophijsen
• ophouden
• ophopen
• ophogen

7. De komma achter de aanhef

Wij hebben allemaal op school geleerd dat achter de aanhef van een brief of een email een komma hoort te staan. Dus:

Geachte heer Jansen,

Het rare is dat de eerste zin van de rest van de brief met een hoofdletter dient te beginnen. Na de komma komt dus nu ineens een hoofdletter. Nergens anders in het Nederlands doen wij dat.

Het genootschap Onze Taal zegt er dit over:

De aanhef van een brief of e-mail eindigt met een komma. Toch begint de eerste zin van de eigenlijke boodschap niet met een kleine letter. Waarom niet?

Vroeger was het gebruikelijk om de eerste zin van een brief met een kleine letter te beginnen. De redenering hiervoor was: de zin is eigenlijk begonnen bij de aanhef (bijvoorbeeld 'Geachte heer Bussink,') en het vervolg van die zin (ná de komma) begint daarom met een kleine letter; de zin wordt dus voortgezet.

Tegenwoordig beschouwen we de aanhef van een brief niet als onderdeel van de eerste zin, maar als afzonderlijk element van de brief. Volgens de huidige briefconventies beginnen we de eerste zin dan ook met een hoofdletter, ook al eindigt de aanhef op een komma.  

Dat is geen antwoord op de vraag 'waarom niet'. Als de aanhef een afzonderlijk element van de brief is moet er dus geen komma, maar een punt staan. Daarna volgt in dat geval logischerwijs een hoofdletter. De woorden 'dan ook' zijn dan ook volkomen misplaatst. Dit is 'dan ook' geen verklaring, maar een vaststelling. Beter was geweest als Onze Taal had gezegd: hoe wonderlijk ook, maar wij hebben nu eenmaal afgesproken het zo te doen.

Ik besloot eerst om het weer 'als vroeger' te doen: een komma achter de aanhef en de eerste regel van de brief te beginnen met een kleine letter. 

Echter, beter en logischer vind ik om na de aanhef 'Beste Peter' een punt te zetten en de feitelijke brief te beginnen met een hoofdletter. En zo ga ik het dus doen voortaan. Het is een keuze, dat is duidelijk, maar het lullige onzin verhaal van 'Onze Taal' stuit me zo tegen de borst dat ik nu dan toch maar mijn eigen keuze maak. Aanhef, punt. Nieuwe regel: dus hoofdletter. Punt uit!

_______________________________